هیرمنددرمتون تاریخ
يكي از معتبرترين وكهن ترين متون تاريخی برجای مانده در جغرافی تاريخي ايران زمين وسرزمين هاي اسلامي ازآن ابوالقاسم بن احمد جيهاني است. جيهاني اصلا از سيستان است وريشه درفرهنگ وتمدن هيرمند فرمند وهامون ورجاوند دارد.اونخستين جهانگرد وجغرافيا نويس ايراني است وكتاب اشكال العالم يكي از كتابهاي باارزش اوست كه به عنوان منبع اصلي جغرافيا نويسان ايراني وعرب متاخر قرار گرفته است.اين منبع به نيمه دوم قرن چهارم هجري باز مي گرددودر برگ هاي 163؛164؛165و222ازرود هيرمندبه طور خاص اسم برده است. دربخش مربوط به ذکر سيستان وتوابع آورده است:بزرگتر جوي هيرمند است از پشت ولايت غور مي ايد وبر صور راخج وزمين داور وتكناباد مي گذرد وبه بست مي آید وبه سيستان مي رسد وانچه از عمارت وزراعت وزمينها باقي مي ماند به زره مي رود.جوي هيرمند چون از بست ميگذرد وبيك منزلي سيستان ميرسد اب شاخه ها مي شود انجا قسمت مي شود وآنجا قسمت مي شود جويهاي بسيار برمي خيزد هرجويي برروستايي ميرود وآنچه از روستاها وديگر چيزها زيادت مي آيد برزره مي افتد.
كتاب مسالك وممالك ابواسحق ابراهيم اصطخري(متوفي346)ازمنابع مهم ديگر درحوزه جغرافياي تاريخي است كه توسط يك ايراني ديگر نوشته شده است.
اين كتاب حاوي اطلاعات ارزشمندي در شاخصه هاي سرزمين هاي اسلاميست ودر بخش ذكر رودهاي سيستان آورده است:بزرگتر آبي رادرديارسيستان رود هيرمند خوانند.از غور برون ايد تابه شهر بست رسد وازآنجا به سيستان رود به درياي زره اول رودي كه ازو برمي خيزد درميان روستا افتد تا انجا كه به نيشك ر سد.ورودي ديگر برخيزد كه آن رابشتيرود گويند ورودي ديگر كه آنرا سنارود گويند.ودروقت آب خيز دراين رود كشتي از بست به سيستان رود ورودهاي سيستان همه از اين سنارودبرخيزد.ورودي ديگر هست كه آنرا رودشعبه خوانند وسي پاره ديه را آب مي دهد.ورودي ديگر آنجا هست كي نرارود ميلا گويند.ناحيتي بسيار ازان آب برداردوباقي كي بماند دررود كزك به درياي زره رسد.
سفرنامه ابن حوقل(متوفي367)از جيهاني بسيار تاثير گرفته .ابن حوقل اصل ونسب عربي دارد واز روش جيهاني درمعرفي سرزمينهاي اسلامي بهره برده است.يكي از نكات مهم اين كتاب مبحث مربوط به درياي فارس يا خليج فارس است.
ابن حوقل با اختصاص يازده صفحه به سيستان درخصوص هيرمند مي نويسد:رود هير مند درآغاز يك رود است كه از بست جريان ميكند وتايك منزلي سيستان ميرسد ولي ازان شاخه هايي جدا مي شود.نخستين شاخه باب الطعام است كه از روستاها(رساتيق)آغاز وبه مرز نيشك منتهي مي شود.ديگر ناشيرود است كه روستاهاي ناشيرود را سيراب مي كند وديگر سنارود است كه دريك فرسخي سيستان جاري است ودرآن به هنگام بالا امدن اب كشتي مي رانند ورودهاي شهر سيستان همه از سناروداند
مي ,سيستان ,كه ,ديگر ,بست ,هيرمند ,است كه ,مي شود ,ورودي ديگر ,به درياي ,از بست ,منزلي سيستان ميرسد
درباره این سایت